Balık ve Diğer Su Ürünlerinden Kaynaklanan Zehirlenmeler I. Tetradotoxin
Tetrodotoksin
Tetrodotoksin kirpi, balon, çütre, domuz ve fugu balığı tarafından üretilen zehirli bir bileşiktir. Tetraodontiformes takımına bağlı olan (Domuz, Çütre, Balon, Kirpi, Sandık Balıkları vs Takımı) balıkların tüketilmesinden doğan zehirlenmeler en şiddetli olan deniz mahsulü zehirlenmeleridir. Kirpi balığının karaciğerinde, bağırsaklarında ve derisinde ölüme neden olabilecek miktarda tetrodotoksin bulunmaktadır. Kirpi balıklarının bir çoğunun etli kısımları genellikle zehirleyici etkiye sahip değildir.
Tetrodotoksin farklı hayvan türlerinden izole edilebilmektedir. Bu hayvan türleri; Kaliforniya semenderi, papağan balığı, Atelopus cinsinden olan kurbağalar, ahtapot, denizyıldızı, maymunbalığı ve yengeçtir.
Tetrodotoksin'in asıl kaynağının ne olduğu şüphelidir. Su yosununun tetrodotoksin kaynağı olduğu belirtilmemiştir ve son zamanlara kadar tetrodotoksin'in su yosunu konuklarının metabolik ürünleri olduğu sanılmaktaydı. Bununla birlikte çeşitli bakterilerin tetrodotoksin üretimiyle ilgili son raporlar Vibrionaceae , Pseudomonas sp ., ve Photobacterium phosphoreum familyalarında yer alan türlerin tetrodotoksin ürettiğini ortaya koymuştur. Bu bakteriler yaygın olarak denizlerde yaşayan bakterilerdir ve genellikle deniz hayvanları ile ilişkilidirler.
Tetrodotoksinin yapısı
Hastalık Belirtileri
Bu tür zehirlenmelerin ilk semptomları dilde ve dudaklarda hafif uyuşmaların olmasıdır ve bu semptomlar zehirli kirpi balığının yenilmesinden sonra 20 dakika ile 3 saat içinde görülür. Devamındaki semptomlar yüzde, ellerde ve ayaklarda artan paraesthesiadır ve bu semptomlar halsizlik hissinin ortaya çıkması ile devam eder. Baş ağrısı, epigastric ağrı, bulantı, ishal ve kusma görülebilir. Ara sıra yürümede zorluk söz konusu olabilir. Zehirlenmenin ikinci aşaması ise felçlilik halindeki artıştır. Birçok hasta hareket edemezken oturmakta bile zorluk çekebilir. Solunum sisteminde sıkıntılara yol açabilir. Konuşmayı etkiler ve genellikle bu hastalığa yakalananlarda düşük tansiyon ve cyanosis görülür. Felçler artar kasılmalar, zihinsel bozukluklar ve kalpte bazı bozukluklar görülebilir. Bazı durumlarda hastalar tamamen felç olsalar dahi bilinci yerinde olabilir hatta bazı durumlarda ölümün hemen öncesine kadar tamamıyla anlaşılır olabilirler. Ölüm genellikle 4 ile 6 saat içerisinde gerçekleşir.
Teşhisi
Kirpi balığı zehirlenmeleri, semptomların gözlenmesi ve hastanın zehirlenmeden önceki aldığı gıdalar hakkında vereceği bilgilere dayanılarak bu hastalığın teşhisi yapılır.
İlişkili gıdalar
Tetrodotoksin'den doğan zehirlenmeler özellikle Hint-Pasifik okyanusu bölgesindeki sulardan çıkarılan kirpi balığının tüketilmesiyle ilgilidir. Ölümlere neden olduğu rapor edilen bazı zehirlenmeler Atlantik okyanusu, Meksika körfezi ve Kaliforniya körfezinden yakalanan kirpi balıklarının tüketilmesiyle gerçekleşmiştir.
Belirlenen yılda 200 kadar zehirlenme durumunun (özellikle Japonya'da) ölüm oranı % 50 olarak rapor edilmiştir. Hint-Pasifik okyanusu alanlarının dışında bu hastalığın ortaya çıkması oldukça nadirdir.
Önlenmesi
Bu tür zehirlenmeler kirpi balığının tüketiminden veya tetrodotoksin üreten diğer hayvan türlerinin tüketiminden uzak durmak suretiyle önlenir. Tetrodotoksin içerdiği bilinen diğer birçok hayvan türü çoğunlukla insanlar tarafından tüketilmemektedir.
Risk gurupları
Bütün insanlar tetrodotoksin zehirlenmeleri ile karşılaşabilirler. Tetrodotoksin'in neden olduğu zehirlenmeler özellikle Fugu' nun geleneksel lezzet olduğu Japonya'da halkı kaygılandıran bir sağlık sorunudur. Zehrin tehlikeli etkisinin azaltılması amacıyla Fugu'nun iç organları dikkatlice çıkarılır ve eğitimli, lisanslı kişilerin çalıştığı restoranlarda hazırlanır ve satılır. İstisna durumlar söz konusu olmasına rağmen Avrupa ülkeleri ve ABD' de kirpi balığı ithalatına izin verilmemektedir.
Tetrodotoksin kirpi, balon, çütre, domuz ve fugu balığı tarafından üretilen zehirli bir bileşiktir. Tetraodontiformes takımına bağlı olan (Domuz, Çütre, Balon, Kirpi, Sandık Balıkları vs Takımı) balıkların tüketilmesinden doğan zehirlenmeler en şiddetli olan deniz mahsulü zehirlenmeleridir. Kirpi balığının karaciğerinde, bağırsaklarında ve derisinde ölüme neden olabilecek miktarda tetrodotoksin bulunmaktadır. Kirpi balıklarının bir çoğunun etli kısımları genellikle zehirleyici etkiye sahip değildir.Tetrodotoksin farklı hayvan türlerinden izole edilebilmektedir. Bu hayvan türleri; Kaliforniya semenderi, papağan balığı, Atelopus cinsinden olan kurbağalar, ahtapot, denizyıldızı, maymunbalığı ve yengeçtir.Tetrodotoksin'in asıl kaynağının ne olduğu şüphelidir. Su yosununun tetrodotoksin kaynağı olduğu belirtilmemiştir ve son zamanlara kadar tetrodotoksin'in su yosunu konuklarının metabolik ürünleri olduğu sanılmaktaydı. Bununla birlikte çeşitli bakterilerin tetrodotoksin üretimiyle ilgili son raporlar Vibrionaceae , Pseudomonas sp ., ve Photobacterium phosphoreum familyalarında yer alan türlerin tetrodotoksin ürettiğini ortaya koymuştur. Bu bakteriler yaygın olarak denizlerde yaşayan bakterilerdir ve genellikle deniz hayvanları ile ilişkilidirler.
Tetrodotoksinin yapısı
Hastalık Belirtileri
Bu tür zehirlenmelerin ilk semptomları dilde ve dudaklarda hafif uyuşmaların olmasıdır ve bu semptomlar zehirli kirpi balığının yenilmesinden sonra 20 dakika ile 3 saat içinde görülür. Devamındaki semptomlar yüzde, ellerde ve ayaklarda artan paraesthesiadır ve bu semptomlar halsizlik hissinin ortaya çıkması ile devam eder. Baş ağrısı, epigastric ağrı, bulantı, ishal ve kusma görülebilir. Ara sıra yürümede zorluk söz konusu olabilir. Zehirlenmenin ikinci aşaması ise felçlilik halindeki artıştır. Birçok hasta hareket edemezken oturmakta bile zorluk çekebilir. Solunum sisteminde sıkıntılara yol açabilir. Konuşmayı etkiler ve genellikle bu hastalığa yakalananlarda düşük tansiyon ve cyanosis görülür. Felçler artar kasılmalar, zihinsel bozukluklar ve kalpte bazı bozukluklar görülebilir. Bazı durumlarda hastalar tamamen felç olsalar dahi bilinci yerinde olabilir hatta bazı durumlarda ölümün hemen öncesine kadar tamamıyla anlaşılır olabilirler. Ölüm genellikle 4 ile 6 saat içerisinde gerçekleşir.
Teşhisi
Kirpi balığı zehirlenmeleri, semptomların gözlenmesi ve hastanın zehirlenmeden önceki aldığı gıdalar hakkında vereceği bilgilere dayanılarak bu hastalığın teşhisi yapılır.
İlişkili gıdalar
Tetrodotoksin'den doğan zehirlenmeler özellikle Hint-Pasifik okyanusu bölgesindeki sulardan çıkarılan kirpi balığının tüketilmesiyle ilgilidir. Ölümlere neden olduğu rapor edilen bazı zehirlenmeler Atlantik okyanusu, Meksika körfezi ve Kaliforniya körfezinden yakalanan kirpi balıklarının tüketilmesiyle gerçekleşmiştir.
Belirlenen yılda 200 kadar zehirlenme durumunun (özellikle Japonya'da) ölüm oranı % 50 olarak rapor edilmiştir. Hint-Pasifik okyanusu alanlarının dışında bu hastalığın ortaya çıkması oldukça nadirdir.
Önlenmesi
Bu tür zehirlenmeler kirpi balığının tüketiminden veya tetrodotoksin üreten diğer hayvan türlerinin tüketiminden uzak durmak suretiyle önlenir. Tetrodotoksin içerdiği bilinen diğer birçok hayvan türü çoğunlukla insanlar tarafından tüketilmemektedir.
Risk gurupları
Bütün insanlar tetrodotoksin zehirlenmeleri ile karşılaşabilirler. Tetrodotoksin'in neden olduğu zehirlenmeler özellikle Fugu' nun geleneksel lezzet olduğu Japonya'da halkı kaygılandıran bir sağlık sorunudur. Zehrin tehlikeli etkisinin azaltılması amacıyla Fugu'nun iç organları dikkatlice çıkarılır ve eğitimli, lisanslı kişilerin çalıştığı restoranlarda hazırlanır ve satılır. İstisna durumlar söz konusu olmasına rağmen Avrupa ülkeleri ve ABD' de kirpi balığı ithalatına izin verilmemektedir.
Yorumlar